Platform Ontwerp NL heeft, met haar achterban van partners, veel expertise in het inzetten van ontwerpkracht: ontwerp in uitvoerende projecten, maar ook ontwerp aan de voorkant van projecten, in een fase waar ontwerp kan helpen strategie en doelen te bepalen.
Dit tastende en onderzoekende werken met mogelijke toekomsten, met scenario’s of alternatief studies, wordt samengevat onder de titel ontwerpend onderzoek.
Omdat deze vorm van ontwerp van groot belang is in deze tijden van transities, wil Platform Ontwerp NL overheden, beleidsmakers, ontwikkelaars en ontwerpers ondersteunen in het toepassen van deze werkmethode.
Ontwerpend onderzoek is een methode waarmee kennis en inzichten rondom een vraagstuk worden opgehaald en vertaald naar een ruimtelijk toekomstbeeld. Ontwerp wordt gebruikt als middel om te verbeelden. Het wordt afgewisseld met het doen van onderzoek, het ophalen en integreren van data en kennis. Ontwerpend onderzoek combineert creativiteit en analytische methoden om complexe vraagstukken op te lossen, waarbij het proces – dat idealiter multidisciplinair wordt ingestoken – vaak even belangrijk is als de uitkomst. Het helpt om kennis te ontwikkelen, problemen op te lossen en nieuwe inzichten te genereren voor fysieke of sociale opgaven in het ruimtelijk domein. Ontwerpend onderzoek is daardoor vaak multidisciplinair en visueel.
Ontwerpen in gebiedsontwikkeling van de Leerstoel Gebiedsontwikkeling van de TU Delft (2023) ordent de begrippen rondom ontwerpend onderzoek en laat zien waar in het proces van een gebiedsontwikkeling de inzet van deze methode van meerwaarde is. Daarnaast worden do’s en dont’s beschreven voor de toepassing in de praktijk.
De Handleiding toekomstdenken van het CRA (2023) presenteert 12 praktische methodes om met elkaar te werken aan de toekomst.
De Voucherregeling Ruimtelijk Ontwerp van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie (2021) is een goed voorbeeld voor samenwerking tussen lokale overheden en instellingen (gemeenten, corporaties, dorpsraden etc.) met ontwerpers en laat zien hoe ontwerpend onderzoek impulsen kan geven aan lokale transitieopgaven. De resultaten van 129 projecten zijn gebundeld in deze publicatie.
De Quickscan Ontwerpend onderzoek 2016-2023 geeft een overzicht van een hele ‘golf’ aan ontwerpverkenningen, duidt manieren om dit instrument in te zetten en zet de agenda voor de toekomst.
Ontwerpend onderzoek kan ook een middel zijn om uit te vinden wat überhaupt de ontwerpopgaven zijn. Tijdens het Ontwerpend Onderzoek NOVEX, dat parallel liep aan het opstellen van de Ruimtelijke Voorstellen van de provincies in 2023 en 2024, werd er vooral gewerkt aan bewustwording van ruimteclaims: op het moment dat niet meer alles past, wat zijn dan de ontwerpvragen en wat de uitdagingen voor beleid?
De publicatie Ontwerpend onderzoek als versneller van transitieopgaven toont bevindingen van een reeks experts die het traject vanaf de zijlijn volgden.
De publicatie Ontwerpend onderzoek NOVEX – Lessen uit de ruimtelijke voorstellen (2024) laat zien hoe ontwerpend denken op het schaalniveau van de provincie en regio tot richtingwijzende inzichten kan leiden.
Een boek dat op een fascinerende manier de verwevenheid van ontwerp met politieke besluitvorming beschrijft is: Hajer, M. A., Sijmons, D. & Feddes, F. (2006). Een plan dat werkt: ontwerp en politiek in de regionale planvorming. Rotterdam, NAI uitgevers.
Wie meer te weten wil komen over de voor- en nadelen van scenariodenken, kan te rade gaan bij Christiaan Salewski (2012). Dutch new worlds. Scenario’s in de stedenbouw en ruimtelijke ordening in Nederland, 1970-2000. 010 Publishers
Het lectoraat Future Urban Regions beschrijft in deze publicatie hoe ontwerpend onderzoek kan helpen in stedelijke omgevingen. Van den Boomen, T., Frijters, E., Van Assen, S., & Broekman, M. (2017). Stedelijke vraagstukken, veerkrachtige oplossingen. Ontwerpend onderzoek voor de toekomst van stedelijke regio’s. Tracity Valiz.
Een klein boekje over ontwerpend onderzoek in de landschapsarchitectuur: Nijhuis, S., & Niederer, D.M.L. (2017). Landschapsarchitectuur: Tussen ontwerp & onderzoek. Dutch School of Landscape Architecture Perspectieven, 1.
