COP Ontwerpkracht op de bestuurlijke tafels
Probleemstelling
Omgevingsbeleid wordt gemaakt met wetten (Omgevingswet), Algemene Maatregelen van Bestuur (AMvB’s zoals het Besluit kwaliteit leefomgeving en Besluit bouwwerken leefomgeving (voorheen Bouwbesluit)), Omgevingsvisies, Omgevingsverordeningen, Instructieregels en Omgevingsplannen. In het proces van ontwerp en ontwerpend onderzoek naar bestuurlijke besluitvorming onderscheiden we drie partijen:
1. Ontwerpers die betrokken worden bij beleidsvoorbereidende ontwerpverkenningen, maar ook bij uitvoerende trajecten waar toekomstdenken en visieontwikkeling een plek hebben. Deze ontwerpers zijn slecht in staat om de bestuurlijke relevantie en consequenties van het ontwerpend onderzoek goed te duiden. Dat komt onder meer omdat ze te weinig bekend zijn met het instrumentarium dat hoort bij het Omgevingsbeleid, waardoor het ontwerp niet wordt vertaald naar de ‘taal’ van de beleidsdocumenten.
2. Planologen, bestuurskundigen en ruimtelijk economen die verantwoordelijk zijn voor het schrijven van omgevingsvisies/-plannen (met inachtneming van de hele trits van wetten en regelgeving) hebben een juridische, ruimtelijk-economische en/of bestuurlijke achtergrond. Het is niet vanzelfsprekend dat zij die vertaalslag van ontwerp naar concreet omgevingsbeleid kunnen maken. Daarvoor is een goede dialoog nodig tussen ontwerper en de planoloog (of geograaf/econoom), waar meestal weinig ruimte/tijd voor is.
3. Bestuurders hebben een overvolle agenda en, hoewel zij ontwerpend onderzoek vaak wel interessant vinden, verdwijnt de aandacht voor een gepresenteerde ontwerpvisie al snel omdat het niet direct aansluit op hun daily businesses. Het adviserend apparaat rond bestuurders (de bestuursdienst) die alle stukken krijgen voor ze naar de wethouder gaan, heeft meestal evenmin verstand van of affiniteit met ontwerp en kan dit gat niet opvullen.
Dus: ontwerp en ontwerpend onderzoek komen in het traject van omgevingsbeleidsontwikkeling en -uitvoering niet goed uit de verf omdat ontwerpers de vaardigheden en kennis missen om bestuurders goed mee te nemen in hun voorstellen én omdat de bestuursdienst/bestuurders een te volle agenda en brede‘scope aan onderwerpen’ hebben om voldoende aandacht te kunnen besteden aan het oplossend vermogen van een goede ontwerpvisie.
Doelen en onderzoeksvragen
Ons doel is dit gat tussen ontwerp en bestuurlijke besluitvorming te analyseren en aanbevelingen te formuleren voor het beter laten landen van ontwerp op de bestuurlijke tafels.
Onderzoeksvragen zijn bijvoorbeeld:
· In hoeverre hebben ontwerpers algemene kennis van de Omgevingswet en de daarbij horende instrumenten?
· In hoeverre zijn ontwerpers op de hoogte van het concrete omgevingsbeleid en de politieke mores in de betreffende gemeente, provincie of waterschap?
· In hoeverre zijn de professionals (ontwerpers en beleidsmedewerkers/planologen in staat het ontwerpend onderzoek en/of ontwerpen over te nemen in hun beleidsontwikkeling? Wat zijn belemmeringen, waar liggen kansen?
· Waarom komt concreet ontwerpend onderzoek zo zelden op de bestuurlijke tafels waar de besluiten worden genomen? En hoe zou het gepresenteerd moeten worden om daar wel gezien te worden?
Samenstelling COP
De volgende experts vormen samen de COP:
- Frank-Juriën Dam, Florerend landschap en Algemeen Bestuur Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden
- Karen de Groot, van Paridon x de Groot landschapsarchitecten
- Karin Peeters, PetersenDaan, stadssocioloog en stedenbouwkundige
- Lot Locher, One Architecture
- Mireille Langendijk, Studio Mireille Langendijk en Commissie Ruimtelijke Kwaliteit in noord, oost en midden Gelderland
- Tako Postma, Architect en Stadsbouwmeester Delft
Werkzaamheden van de COP
· Aanwezigheid bij drie gezamenlijke werksessies, waar de hierna beschreven stappen worden besproken en voorbereid
· Selectie interviewpartners: gekozen worden goede RO bestuurders op gemeentelijk en provinciaal niveau. Er wordt overwogen om ook een 'ontwerpkritische' bestuurder te betrekken.
· Gespreksleidraad opstellen voor de interviews
· Interviews doorvoeren met bijvoorbeeld: bestuurders, beleidsmedewerkers, ontwerpers, Provinciaal adviseurs Ruimtelijke kwaliteit, een omgevingsjurist.
· Verslaglegging
· Conclusies trekken, input leveren voor het essay en commentaar geven op / meelezen met het essay in wording
Analyse van de Omgevingswet
In overleg met de COP en idealiter in samenspraak met een omgevingsjurist wordt een quickscan gedaan van de relevante passages uit de wet. Welke aanknopingspunten in de regelgeving kunnen relevant zijn voor een betere interactie tussen ontwerp en beleid en bestuur?
Gescand worden onder andere de Omgevingswet en de bijbehorende Algemene Maatregelen van Bestuur (AMvB): het Besluitkwaliteit leefomgeving (Bkl) en het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl).
Essay
Het onerzoekstraject wordt afgesloten met een concluderend essay op basis van de getrokken conclusies. De inhoud wordt samen met de COP bepaald, doel is om zowel beleidsmakers en bestuurders als ontwerpers aanbevelingen mee te geven hoe ontwerp en beleid beter uitgelijnd kunnen worden. Leo Pols en Jutta Hinterleitner zijn de hoofdauteurs.
Samenwerking met De Publieke Ontwerppraktijk
De resultaten van dit onderzoekstraject worden gedeeld met en verspreid via PONT; het programma voor de Publieke Ontwerppraktijk. Wanneer de resultaten daar aanleiding toe geven is een vervolgtraject via PONT mogelijk.
Planning
September 2024
13 09 Deadline inzendingen voor deelname
20 09 Bekendmaking leden COP
27 09 1e bijeenkomst COP (voorbereiding gesprekken)
Oktober 2024
1-31 10 COP leden plannen en voeren gesprekken
1-31 10 Analyse Omgevingswet
November 2024
1-21 11 Gesprekken en verslaglegging
22 11 2e bijeenkomst COP (conclusies uit gesprekken)
December/Januari 2025
1-31 12 Werken aan concept essay
10 01 2025 3e bijeenkomst COP (bespreken concept essay)
31 01 Afronding essay
Voor vragen over de Community of practice neem contact op met jutta.hinterleitner@platformontwerp.nl
